İklim Değişikliğinin Hava Kalitesi Üzerindeki Etkileri

Nüfusun ve tüketimin artması ile ormanlık alanların azalması gibi sebepler atmosferdeki sera gazı birikimini artırarak iklim değişikliğine yol açmaktadır.

Dünyadaki sıcaklık verileri incelendiğinde, yaşanan en sıcak yılların 2000’li yıllar olduğu görülmektedir. Mevcut oranların üzerinde oluşan sera gazı emisyonları ve aerosoller, daha fazla ısınmaya neden olacak, güneşin etki derecesini, iklim sisteminin dengesini değiştirecek ve 21. yüzyılda küresel iklim sisteminde daha büyük değişikliklere yol açacaktır.

Ortalama sıcaklık ve sera gazı artışındaki en büyük etken ise insan kaynaklı faaliyetlerdir. İnsan faaliyetlerinden kaynaklanan küresel sera gazı emisyonları 1970 ile 2004 arasında % 70 artmıştır. CO₂ en önemli antropojenik sera gazıdır, birçok iklim süreci atmosferin başlıca bileşenleri tarafından değil, çok küçük miktarlarda bulunan bazı gazlar tarafından kontrol edilir. Bu gazların en yaygın olanı karbondioksit olup küçük miktarlardaki herhangi bir değişiklik, iklimi etkileyeme yeterlidir. Yine aynı dönemde salınım oranı % 80 oranında artmıştır.CH₄ VE N₂O konsantrasyonları da insan faaliyetleri sonucu ciddi artmıştır.

Isınmada bu gazların rolü büyüktür. Hava kirliliğinin temeli de neredeyse aynı etkenlere dayanmaktadır, yani bir döngü içerisinde gibidir. Aynı emisyonlar iklim değişikliğine yol açarken aynı zamanda da hava kalitesini değiştirmektedir. Sıcaklığın artması ile kuraklığa doğru giden doğada orman yangınları da artmaktadır, yangınlar esnasında ise CO, NO gibi emisyonlar açığa çıkarak hava kalitesini olumsuz etkilemektedir.

Hava kalitesi, iklim değişikliğine duyarlı bir oluşumdur ve değişen hava koşullarından etkilenmektedir ve bu sebeple hava kalitesinde değişimler yaratabilir. İklim değişikliğiyle ilişkili atmosferik ısınma, birçok bölgede yer seviyesindeki ozonu artırma potansiyeline sahiptir. 

Bahsedildiği gibi hava kirliliği ve iklim değişikliği aynı sebeplerden kaynaklanmaktadır. Küresel modeller (IPCC, 2007) ısı dalgası oluşma olasılığının dünyanın birçok yerinde artacağını göstermektedir. Sonuç olarak daha sık ozon olayları beklenebilir.. Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli, 2007 tarihli raporunda gelecekte iklim değişikliği nedeniyle şehirlerdeki hava kalitesinde bir azalma olacağını öngörmüştür. Hatta ölümcül hava kirliliği olaylarına yol açan önemli iklim mekanizmaları olabilir. İklim değişikliğinde meydana gelebilecek doğa olayları kısaca tek tek incelenirse;

Atmosferdeki sıcaklık artışı ile doğru orantılı olarak gazların reaksiyonları da artış göstermektedir. Yağış miktarında gerçekleşen çeşitli değişiklikler doğrudan  kirlilik yaratıcı türlerin atmosferden tutulma/ uzaklaştırılma hızını ve oranını etkiler. Rüzgar hızı ve sıklığının artması ile toz partiküllerin, aerosollerin havadaki miktarı artmaktadır ve aynı zamanda kirleticilerin taşınma mesafelerini ve oranını da etkilemektedir. Nem oranındaki değişmeler yine aynı şekilde reaksiyon hızlarına etki eder, nem özellikle troposferdeki ozon oranını etkilemektedir. Yıldırım/ şimşek artışı yine ozon oranına etki ederek, dolaylı olarak NO oranını da etkilemekledir. Yeryüzündeki sıcaklık artışı yangınlara sebep olmaktadır, yangınlar sonucu ortaya çıkan duman, is, gaz sebebi ile hava kalitesi de olumsuz etkilenmektedir. Bulutlanmalardaki değişiklikler güneşin nüfuz etkisini etkiler ve dolayısıyla atmosferdeki fotokimyasal bileşimleri etkiler.

Genel anlamda değerlendirilirse; uzun süre devam eden durgun hava koşulları kirletici maddelerin atmosferdeki maddelerin oranını ve dağılımını etkilemektedir bu da insan, doğa ve canlılar için olumsuz etkiler yaratan kirlilik olaylarının arttırmaktadır.

IPCC tarafından geliştirilen farklı senaryolar vardır. Bu senaryolar iklim ve hava kalitesini ele alarak geliştirilecek olan politikalar için büyük bir yol gösterici olacaktır. Sera gazları doğanın savunmasızlığı ve insanların hırsı sebebiyle fazla oranda salınmaktadır. Bunların devamlı artış içerisinde olması ise daha fazla ısınmaya yol açacaktır. Isınma ise doğa ve canlılar üzerinde geri dönüşü neredeyse mümkün olmayan etkiler oluşturacaktır.

Eğer iklim değişikliğini sınırlandırmak mümkün olabilirse kirlilğe sebep olan emisyonlarda da azalmaya gidilecektir. İçinde bulunulan yüzyılın sonlarına doğru ısınma dünya için daha büyük ölçekli şiddetli ve geri dönüşü mümkün olmayan etkiler oluşturacaktır. Küçük ya da büyük ölçekli yapılan her iyileştirme bu tehlikeyi aza indirmese de ileriye taşımada etkili olacaktır.

VAKA ÇALIŞMASI

İklim değişikliğinin Çin'de gelecekteki hava kalitesi ve insan sağlığı üzerindeki etkileri:
Çin önde gelen en kalabalık ülkelerden biridir. Bu da ihtiyaçları ve tüketimi doğru orantılı olarak arttırmaktadır. Yapılan araştırmalardaki verilere göre hava kirliliği Çin'de yılda 1 milyondan fazla ölüme neden oldu.  Bununla birlikte, gelecekteki iklim değişikliği, hava kirliliğine maruz kalmayı artıran hava koşullarının sıklığını ve süresini artırarak bu tür insan sağlığı etkilerini daha da kötüleştirebilir. Gelecekteki atmosferik durgunluk, sera gazları olaylarındaki artışlar, PM _2.5 konsantrasyonundaki iklim kaynaklı artışa ve hava kirliliğine bağlı ölüm oranındaki artışa katkıda bulunur .

Referanslar;
https://www.ipcc.ch/reports/
https://public.wmo.int/en/bulletin/implications-climate-change-air-quality
https://www.pnas.org/content/116/35/17193
https://www.epa.gov/air-research/air-quality-and-climate-change-research
https://www.eea.europa.eu/tr/isaretler/isaretler-2013/makaleler/iklim-degisikligi-ve-hava
https://pubs.acs.org/doi/pdf/10.1021/es062994k
https://dash.harvard.edu/bitstream/handle/1/3553961/Jacob_EffectClimate.pdf?sequence=2
https://www.zmo.org.tr/resimler/ekler/3e99ecaf98a5e17_ek.pdf#page=37

 

Yazar: Merve BALI