Osmaniye’nin Toprakkale ilçesindeki Karaçay Deresi’nin yatağı, eski lastik çöplüğüne döndü.
Mahalleli, atıkların dere yatağını kirlettiğini belirterek yetkililerden lastiklerin kaldırılmasını istedi. Osmaniye'de Toprakkale ilçesi Kumarlı Mahallesi’nden geçen Karaçay Deresi’nin yatağına, bir süre önce kimliği belirsiz kişi ya da kişiler tarafından kamyonlarla atık lastikler bırakıldı. Mahalleli yaklaşık bir aydır kötü bir görüntü oluşturan lastiklerin kaldırılmasını istedi. Mahallenin muhtarı Turgut Uyduran, zaman zaman dere yatağına atıklar bırakıldığını ancak lastiği ilk defa gördüklerini söyledi.
"BU ATIKLAR DOĞADA KAYBOLMUYOR"
Atık lastikleri bırakanları tüm araştırmalara rağmen tespit edemediklerini belirten Uyduran, "Lütfen atıklarınızı Karaçay'a bırakmayalım. Bu atıklar doğada kaybolmuyor. Sel geldiğinde bu lastikler bir yerleri tıkarsa, daha büyük felaketlere neden olur. Belediyemizden, yetkililerden bu atıkların bir an önce kaldırılmasını istiyoruz" diye konuştu.
Haberimizin ardından; Atık lastiklere yani Ömrünü Tamamlamış Lastik tanımına geçelim. Hangi lastikler bu kapsama girer, çevreye zararına, toplatılmasındaki faydalarına ve geri kazanım yöntemlerini detaylı inceleyelim;
Hangi Lastikler Ömrünü Tamamlamış Lastiktir?
Araç altındaki faydalı ömrünü tamamladığı belirlenerek araçtan sökülen orijinal veya kaplanmış, bir daha araç üzerinde kullanılamayacak durumda olan lastiklere “Ömrünü Tamamlamış Lastik (ÖTL)” denir.
Lastiklerin diş derinliği belirli bir milimetreye (binek araç lastikleri için 1.6 mm’dir.) düştüğü zaman araç altında kullanımı tehlike arzetmekte olup, yasalar bu tür lastiklerle trafiğe çıkılmasına izin vermemektedir. Ancak, bazı lastikler araç altından söküldükten sonra, üzerinde yasal sınırların üzerinde diş olması durumunda mevcut hali ile yeniden araç altına takılarak kullanıma devam edilebilir veya teknik olarak uygunluğu konusunda uzmanlar tarafından onay verildikten sonra kaplanarak. (Özellikle otobüs-kamyon lastikleri kaplanabilmektedir.)
Kaplamaya ya da yeniden kullanmaya uygun olmayan ve ömrünü tamamlamış lastik statüsünde değerlendirebileceğimiz lastikler ise, Malzeme Geri Kazanımı veya Enerji Geri Dönüşümü amacıyla değerlendirilirler. Bu tür lastikler her ne sebeple olur ise olsun kesinlikle vadi veya çukurlara gömülmemelidir.
Her yıl Türkiye’de yaklaşık olarak 300.000 ton civarında Ömrünü Tamamlamış Lastik oluştuğu hesaplanmakta olup, bu lastiklerin geri kazanım/geri dönüşümünün sağlanması ekonomi ve çevre açısından çok önemlidir.
ÖTL yönetmeliği, yeni lastik satın almanız durumunda, kullanmaktan vazgeçtiğiniz lastiklerinizi ücretsiz olarak satın aldığınız noktaya iade etmeniz gerektiğini emretmektedir. Kullanılmış lastiklerinizin bunun dışında ve kontrol edilmeyen/edilemeyen bir yöntemle ortadan kaldırılmaya çalışılması yasaktır.
ÖTL’nin Toplanmasının Faydaları
- Doğal kaynakların korunmasını sağlar.
- Çevrenin temiz kalmasına katkıda bulunur.
- İkinci hammadde üretimi yapabilme imkânı yaratır.
- Ticaretin gelişmesini sağlar.
- İstihdam yaratır.
- İthalat giderlerinin azaltılmasını sağlar.
- İhracat yapılabilme olanağını sağlar.
ÖTL’nin Geri Kazanım Yöntemleri
Malzeme Geri Kazanım (Granülasyon)
Lastiklerin yeni iken sahip olduğu özelliklerin ve malzemelerin, ÖTL olması durumunda da devam etmesi ve bundan ötürü sağlam, esnek, yeniden kullanılabilir olması nedeniyle Sanayinin muhtelif alanlarında ve bazı tüketim ürünlerinin üretilmesinde ikinci hammade olarak kullanılabilmesi mümkündür. ÖTL ler bu amaçla, bütün, parçalanmış, granül ya da toz olarak kullanılabilir. Artık bir çok ülke ÖTL lerinin % 80 lik bölümünü Malzeme Geri Kazanımı amacıyla kullanmaktadır. Bu yöntem ile ilgili olarak kısaca bilgi vermek gerekirse;
Öncelikle ÖTL lerin küçük parçalar haline gelmesi gerekecektir. Bu işlem,
- Parçalama (Shredding) ve
- Normal hava koşullarında küçük parçalara ayırma, veya çok düşük sıcaklıklarında (Cryogenic method) küçük parçalara ayırma şeklinde temel iki yöntem uygulanarak yapılır.
Kırma sonucu elde edilen malzemeler genel deyimi ile, Parça, Granül ve Toz (Pudra) olarak bilinirler. Bu işlemlerin gerçek başarısı ise elde edilen malzemelerin, bir başka yeni ürünün hammaddesi olmasıdır.
Bunlardan bazıları:
- El arabası tekerlekleri, çöp kutuları, bazı yük taşıma araçları tekerlekleri vb.,
- Çim Halı shalarda döşeme malzemesi,
- Kent mobilyaları ve trafik sinyal işaretleri,
- Kaplama malzemeleri karolar,
- Ahır taban döşemeleri,Okul ve oyun sahalarında güvenlik amaçlı döşeme,
- Spor ve rekreasyon alan kaplamaları vb. alanlarda kullanılabilir.
Malzeme Geri Kazanım (Piroliz)
PİROLİZ (YÜKSEK ISIDA GERİ KAZANIM)
ÖTL’lerin malzeme olarak geri kazanımında önemli bir diğer yöntem olan “PİROLİZ-PYROLYSIS” kimyasal bir işlemdir. Bu yöntem diğer geri kazanım yöntemlerine göre tesis kurulumu olarak daha pahalı ve daha zahmetli ve yüksek enerji maliyetlidir. Ancak sürekli üretim yapılabilir uygun bir tesis kurulabildiği takdirde geri kazanım tekniği ve ekonomisi itibariyle en verimli yöntemdir. Bu yöntemle, ÖTL içindeki “gazlar”, “yağlar”, “çelik tel” ve “is karası” ayrıştırılmakta ve ekonomik değeri çok yüksek maddeler elde edilmektedir. Bu yöntemle elde edilen yüksek kalorifik değeri olan yağ’lar, olduğu gibi kullanılmakla beraber bir rafinaj işlemi sonrasında mazot ve benzeri akaryakıt olarak da kullanılabilmektedir.
Piroliz yönteminin diğer çıktısı olan gazlar ise yanıcı olma özelliği nedeniyle istenirse kendi tesisinin enerji ihtiyacını karşılamada istenirse gaz olarak kullanım sağlanarak alternatif enerji kaynağı olarak kullanılmaktadır.
Diğer ürün olan “is/karbon karası” ise kauçuk bazlı bir çok ürün için hammadde olarak kullanılabilmektedir.
Bu yöntemin en zorlayıcı yanı belirttiğimiz üzere yukarıda sayılan ürünleri elde etmek için kurulan tesislerde kullanılan enerjinin çok yüksek miktarda olmasıdır, ancak bazı tesislerin kendi enerjilerini üretebilmesi de mümkün olabilmektedir.
Bu teknolojide, işlemin yapıldığı reaktörün her işlem sonrasında soğutulması, boşaltılması ve yeniden doldurulması gerekeceği için zaman ve enerji kaybı çok yüksektir. Son birkaç yıl içinde Kore, Rusya, Ukrayna gibi ülkeler “continuous-sürekli” bir üretim sistemi bulduklarını ve enerji maliyetlerini çok aşağılara çektiklerini iddia ediyor iseler de henüz sağlıklı bir uygulaması yoktur.
Enerji Geri Dönüşüm
ÖTL, Enerji elde etmek için özellikle Çimento Fabrikalarında kullanılan kömüre oranla, daha düşük oranda sülfür içermesi ve aynı enerji değeri elde etmesi bakımından alternatif bir yakıt olarak kabul edilmektedir.
Bu özellikleri nedeniyle bugün alternatif enerji kaynakları kullanan işletmelerde toplam yakıt içinde % 40 oranında kullanılmaktadır.
Kullanım alanları şöyle özetlenebilir:
- Elektrik üretim tesisleri: ÖTL, kömüre göre bakıldığında alternatif enerji kaynağı olarak kullanılmaktadır.
- Elektrik üretim santrallarında kömürün yanında ek yakıt olarak kullanılırken kullanılabilmesi için herhangi bir ek modifikasyon gerekmemektedir.
- Çimento Fabrikaları: Bütün ya da parçalanmış ÖTL ek yakıt olarak Çimento Fabrikalarında kullanılabilmektedir.
Bu kullanımla lastiğin içinde yer alan her tür malzeme üretim sırasında değerlendirilebilmektedir.ÖTL yanarken belli bir enerji üretirken, ayni zamanda lastiğin içinde yer alan, silica ve çelik tel, doğal kaynaklardan sağlanan cam kumu ve demir oksid’in yerini alarak ikincil bir hammadde olarak değer ifade etmektedir. Alternatif olarak ÖTL’nin Çimento Sektöründe değerlendirilmesi ÖTL’nin malzeme geri dönüşümü anlamında %25 gibi bir oranı ifade eder. Avrupada bugün 250-300 civarında Çimento Fabrikası toplam ÖTL üretiminin %25’leri oranındaki lastiği yakıt olarak kullanmaktadır.
ÖTL YAKMA VE “DOĞAL GERİDÖNÜŞÜM ETKİSİ”
- ÖTL lerin %20’si lateksdir.
- Lateks, Plyisoprene (C5H8) dir ve 88 Carbon atomundan oluşur.
- 1 Ton ÖTL yakılması sonucunda doğaya 647 kilo karbondioksit salınımı olur.
