Ülkemizde şehirleşme ile birlikte nüfus artışı gözlenmektedir.
Bu duruma bağlı olarak şehirlerde araç kullanım sayısı ve enerji kullanımı artmaktadır. Araçların kullanımı sonucu oluşan sera gazı emisyonu da hava kirliliğine sebep olduğu görülmektedir. Ayrıca doğal enerji kaynaklarının da hızla tükendiği bilinmektedir.
Doğal kaynakları korumak ve çevresel kirliliklerin önüne geçmek için teknolojik gelişmelerden faydalanmak gerekmektedir. Gelişen teknoloji ile birlikte içten yanmalı motor sistemlerine göre daha çevreci olduğu bilinen ve dünyada hızla üretimi, kullanımı artan elektrikli araçları kullanımı ivme kazanmıştır.
30 Aralık 2020 tarih ve sayılı Resmi Gazete’ de yayınlanan Türkiye Çevre Ajansının Kurulması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun değişikliği ile Çevre Kanunu’nun madde 3/h’ye hükmüne; elektrikli araçların teşviki, çevrenin korunmasına, iyileştirilmesine ve kirliliğinin önlenmesine ilişkin genel ilkeler arasına eklenmiştir. Kanunla ile birlikte ülkemizde de elektrikli araç sayılarında hızlı artış olacağı gözlenmektedir.
Elektrikli araçlar, petrol ve türevi yakıtların kullanımı olmadan lityum iyon ve benzeri bataryalar aracılığıyla elektrik motoruna güç aktarımı sağlayan sistemlerle çalışmaktadır. Bu durumunda, CO2 emisyonlarını azalması beklenmektedir.
Ancak elektrikli araçların üretim, kullanım ve kullanım sonrasına bakıldığında, tamamen emisyon kirliliğini önlemediği hatta en önemli çevresel etkisinin de kullanılan bataryalardan kaynaklanmakta olduğu görünmektedir. Sayıları gün geçtikçe artan elektrikli araçlarda oluşan ve kullanım ömrünü tamamlamış bataryaların geri dönüşümü için teknolojinin de aynı yönde geliştirilmesi gerekmektedir.
Bazı araştırmacılar bataryaların kullanım sonrası için geri dönüşümün en uygun yöntem olduğunu düşünmekle birlikte bazıları da bu bataryaların yeniden üretim sürecine dâhil edilmesinin yeni bir batarya üretmekten daha ekonomik ve avantajlı olduğunu belirtmektedir (Ramoni ve Zhang, 2013).
Avrupa Birliği'nin atık pil ve akümülatörler üzerine direktifi, kullanım sonrası söz konusu pil ve akümülatörlerin çevreye zarar vermeyecek şekilde bertaraf edilmesini hedeflemektedir (EC, 2006).
Elektrikli araç bataryaları da bu direktif kapsamında yer almakta olup, düzenli depolama alanlarına atılarak ya da yakılarak bertaraf edilmeleri yasaktır. Söz konusu atık bataryaların çevre sağlığının korunması için ulaşılabilir hedefler çerçevesinde toplanması gerekmektedir (EC, 2006).
Ancak, neredeyse %99 oranında geri dönüşüm olanağı bulunan Li-ion bataryaların yaklaşık olarak %95’inin düzenli depolama sahalarına gönderildiği belirtilmektedir (Heelan ve ark., 2016).
Ülkemizde uygulanan mevzuatlar (Atık Pil ve Akümülatörlerin Kontrolü Yönetmeliği) kapsamında elektrikli araç bataryalarına yönelik bir ifade bulunmamaktadır.
"Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği" kapsamında Pb, Ni ve Hg içeren pillerin "kesinlikle tehlikeli atık" olarak nitelendirildiği dikkate alındığında bu kimyasalları içeren bataryaların da tehlikeli atık olarak değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir (ÇŞB, 2005).
Mevzuatlarda elektrikli araçların teknolojik gelişimleri ve kullanımları da göz önüne alınarak, araçlarda oluşan ömrünü tamamlamış bataryaların geri kazanım / bertarafına yönelik çalışmaların yapılması gerekmektedir.
Yazar: Ömür TEMİZEL / Çevre Mühendisi
Bizleri desteklemek ve tüm güncel gelişmelerden haberdar olmak için bizi sosyal medyada takip ediniz...
